Buradasınız

Maraş'ın Fransızlar Tarafından İşgali

İngiltere, Fransa ile yaptığı Suriye Antlaşmanın hükümlerine uygun olarak Maraş, Antep ve Urfa’daki işgal kuvvetlerinin çekilmesi için gerekli emirleri gönderdi. Bu sırada Maraş’ta bulunan bazı Ermeniler, İngilizlerin şehri erken terk etmeleri halinde Fransızlar gelinceye kadar Türklerin saldırısına uğrayacakları konusunda korkuları olduğunu İngiliz ve Fransız komutanlıklarına bildirdiler. Bu yüzden İngilizler, Fransızların şehre gelişine kadar şehirde kalmaya devam ettiler.

İngiltere ile Fransa arasında imzalanan Suriye Antlaşması’yla Maraş ve çevresinin Fransızlara bırakılacağı bilgisi kısa sürede Ermeni çetelerine ulaşmıştı. Maraşlı Beyazıtzade Yaver Bey, oğlunu okula yazdırmak için Adana’ya gittiğinde Suriye Antlaşması ve hükümleri hakkında konuşan Ermenilerden Fransızların, Maraş’a geleceklerini öğrendi. Şehre dönüşünde ise durumu Maraş’ın ileri gelenleri ile paylaştı. Bu durum üzerine Kadızade Hacı Hasan Efendi’nin konağında bir toplantı tertip eden Maraşlılar meselenin doğrulu hakkında bilgi edinmesi için Şeyh Ali Sezai Efendi’den İngiliz İşgal Kuvvetleri Siyasi Komiseri olan Yüzbaşı Hasan Rufai’den durumu öğrenmesini rica ettiler.

Şeyh Ali Sezai Efendi ve Dr. Mustafa Bey, kışlaya giderek Yüzbaşı Hasan Rufai ile görüştüler. Bu görüşmede Yüzbaşı Hasan Rufai, Suriye Antlaşması’nın hükümlerinden bahisle İngilizlerin Maraş’tan çekileceğini yerlerine de Fransızların geleceğini bildirdi.

Şeyh Ali Sezai Efendi ve Dr. Mustafa Bey’in öğrendikleri bilgileri Maraş’ın ileri gelenleriyle paylaşmasının ardından bilgi kısa sürede tüm şehre yayıldı. Maraşlılar, Fransızların Tunus ve Cezayir’de Müslümanlara karşı yaptıkları soykırımlardan haberdarlardı. Fransızların Maraş’a geleceğinin kesinleşmesi üzerine Maraş’ta Müslüman ahaliyi korku ve panik sardı. Şeyh Ali Sezai Efendi ve Dr. Mustafa gibi lider kişiliğe sahip birçok Maraşlı, İngiliz işgali gibi Fransızların da Maraş’ı işgal etmelerinin Mondros Ateşkes Antlaşması hükümlerine uygun olmadığını dile getiren telgrafları İşgal Kuvvetleri temsilciliklerine gönderdiler. Ulucami ve hükumet binası önünde toplanan halk, yapılması planlanan işgalin hukuksuzluğunu dile getirip protesto ettiler.

Fransa, İngiltere ile imzaladığı Suriye Antlaşması’nın hükümlerine uygun olarak 29 Ekim 1919 günü Antep’e girdiler. Antep girişinde Ermeniler tarafından bayraklarla ve çiçeklerle karşılanan Fransızlar, kısa sürede şehrin stratejik noktalarını ele geçirdiler. Fransızların şehre gelmesinin hemen ardından İngiliz Generali Weir ile Fransız Albay Flye Saint Marie arasında devir teslim şartlarını içeren bir beyanname hazırlandı. Bu beyanname aynı gün Maraş mutasarrıflığına gönderildi.

Fransızlar, Antep’i işgal ettikten hemen sonra Maraş’ın işgaline giriştiler. Antep’te, Ermeni alayı ile 42’nci piyade alayından bir takım, Afrika avcı takımı ile Ermeni alayının üçüncü taburundan müteşekkil olan Fransız işgal kuvvetlerinden bir bölümü Maraş’ın işgali için görevlendirildi. Yüzbaşı Fouquet komutasındaki 412’nci alaydan yarım bölük ile Ermeni alayının birinci taburu ve bir sipahi takımı Maraş’ın işgali için harekete geçti. 30 Ekim 1919 günü Pazarcık-Aksu yolu üzerinden şehre hareket eden Fransız işgal kuvvetleri, ikindi vaktine doğru Şeyhadil Mezarlığı tarafından şehre girmeye başladı. Yol boyunca dizilmiş olan Ermeniler, Fransız işgal kuvvetlerini ve onlarla birlikte gelen Ermeni lejyonerlerini bayraklarla, çiçeklerle “ Yaşasın Fransa, Yaşasın Ermenistan! Kahrolsun Türkler, kahrolsun Türklerin padişahı!” nümayişleriyle karşıladılar. Fransızların şehre girmesinden bir gün sonra İngiliz Generali Weir ile Fransız Albay Flye Saint Marie devir teslim için Maraş’a geldiler. İki devlet arasında imza edilen beyanname ile İngilizler 1 Kasım 1919 günü şehri terk ederken onların yerine Fransızlar Maraş’ın işgalini tamamladılar.